Không muốn thất thu thuế xăng dầu, ngày càng nhiều bang tại Mỹ áp các loại thuế, phí mới hoặc thậm chí nỗ lực hạn chế doanh số xe điện.
Từ tháng 9, những người lái xe điện ở Texas sẽ phải trả cho bang thêm 200 USD mỗi năm để đăng ký ôtô và xe tải thân thiện với khí hậu. Và nếu họ muốn mua một chiếc xe điện mới, họ sẽ phải trả trước 400 USD.
Các nhà lập pháp Texas áp mức phí mới với xe điện nhằm thay thế thuế xăng dầu bị thất thu khi người dân chuyển sang xe chạy bằng pin. Những người ủng hộ chính sách này nói rằng quyết định nhằm đảm bảo người lái xe đều phải trả phí một cách công bằng.
Thuế xăng dầu ở Texas không thay đổi kể từ năm 1991 và thuộc hàng rẻ nhất trong các bang tại Mỹ. Nhưng giờ đây, phí áp cho xe điện lại thuộc nhóm cao nhất. Ngày càng có nhiều bang, chủ yếu do đảng Cộng hòa kiểm soát, đang đặt ra các chướng ngại cho thị trường xe điện, từ việc áp dụng thuế mới với việc sử dụng trạm sạc, hạn chế cách các hãng bán xe, đến các khoản phí đăng ký xe mà các nhà bình luận gọi là phí "phạt", theo Politico.
Nghiên cứu của Consumer Reports cho biết, khoảng 30 bang đang áp dụng phí đăng ký với xe điện. Một nửa số này được cho là đặt ra mức phí quá cao, bao gồm cả ở một số bang nơi đảng Dân chủ kiểm soát. Việc thu phí và thuế với xe điện trở nên phổ biến với những chính trị gia bảo thủ vì họ xem đó là một loại thuế của những người lái xe giàu có.
Trạm sạc xe điện EVgo tại Union Station, Washington DC ngày 22/4/2021. Ảnh: AP
Thị trường xe điện Mỹ năm nay được dự báo đạt quy mô gấp đôi năm 2021. Tổng thống Joe Biden đã tạo ra các khoản trợ cấp hào phóng cho ngành xe điện thông qua Đạo luật Giảm lạm phát, song song với việc Cơ quan Bảo vệ Môi trường nâng tiêu chuẩn xả thải với xe chạy bằng xăng dầu.
Dylan Jaff, nhà phân tích chính sách về tính bền vững của Consumer Reports, cho rằng thị trường xe điện vốn đã tồn tại những rào cản nhất định để tiếp cận người tiêu dùng. Vì vậy, việc đặt ra thêm nhiều chi phí càng khiến một số khách hàng ngại chuyển đổi từ xe xăng dầu sang xe điện.
Doanh số bán xe điện đang chậm lại gần đây. Giá xe điện tiếp tục rẻ hơn, nhưng các chuyên gia cho biết, người lái xe vẫn có nhiều quan ngại, từ việc tìm trạm sạc cho đến chi phí trả trước cao hơn.
Các loại phí và thuế mới có thể ảnh hưởng nặng nề nhất đến những người có thu nhập thấp. "Đó là một rào cản với việc áp dụng (xe điện)", Albert Gore, Giám đốc điều hành Hiệp hội Vận tải Không khí thải Khí Thải, nhận xét.
Thực tế, nhiều loại xe điện có chi phí trọn đời thấp hơn so với xe chạy bằng xăng, và ngay cả việc bị áp thêm các khoản thuế, phí mới ở mức cao nhất cũng không thay đổi điều này. Đây là kết quả nghiên cứu của nhóm chuyên gia tại tổ chức Energy Innovation: Policy & Technology.
Nhưng hiệu ứng tâm lý là nó củng cố thông điệp cho khách hàng rằng xe điện là món hàng xa xỉ. Sara Baldwin, Giám đốc cấp cao về điện khí hóa của Energy Innovation nói rằng không phải lúc nào mọi người cũng mua xe dựa trên phân tích tổng chi phí khi sở hữu. Hầu hết không thực hiện bài tập tính toán số liệu đó. "Nhưng nếu họ nghe mua chiếc xe điện sẽ bị tính thêm khoản phí kia thì đó chắc chắn là một rào cản tâm lý. Nó có thể sẽ tác động bất lợi đến sự tăng trưởng của thị trường xe điện", bà nói.
Rất khó để đánh giá tính công bằng của các loại phí xe điện vì thuế xăng dầu của các bang là khác nhau, từ 18,8 cent mỗi gallon (3,78 lít) ở Mississippi đến 68,15 cent một gallon ở California. Vì vậy, Consumer Reports tính toán mức phí xe điện cần thiết để có thu ngân sách tương đương với một chiếc xe xăng trung bình ở mỗi bang.
Nghiên cứu rút ra kết quả rằng khoản phí 200 USD của Texas cao hơn gấp đôi số tiền cần thiết để thay thế thuế xăng dầu với một phương tiện nhiên liệu đốt trong. Phí xe điện ở Missouri dự kiến tăng 20 phần trăm một năm và sẽ gấp ba lần thuế xe xăng dầu vào năm 2025.
Ngoài phí đăng ký, ít nhất 7 bang - Georgia, Iowa, Kentucky, Montana, Oklahoma, Pennsylvania và Utah - đã thông qua thuế sạc xe điện. Hầu hết dùng nguồn thu này để xây dựng đường bộ, riêng Iowa chuyển đến quỹ phát triển kinh tế bang.
Thuế và phí không phải là rào cản duy nhất. Các nhà sản xuất xe điện như Tesla và Rivian đã đấu tranh trong nhiều năm trước sự bảo hộ của các bang dành cho đại lý bán ôtô truyền thống. Những chính sách của từng bang rất có sức nặng ngay cả khi ông Biden trợ cấp khổng lồ cho xe điện.
Một số dự luật bất lợi cho xe điện ở các bang được thúc đẩy bởi những nhà lập pháp đang tìm cách huy động ngân sách phát triển cơ sở hạ tầng. Thuế xăng dầu vốn là một trong những nguồn thu lớn nhất của quỹ đường cao tốc, nhưng chúng đã giảm dần trong nhiều thập kỷ khi ôtô tiêu thụ nhiên liệu hiệu quả hơn. Điều này có nghĩa, nếu chuyển sang xe điện thì ngân sách còn hoàn toàn thất thu.
Vì vậy, hồi tháng 2, các nhà lập pháp ở Wyoming thậm chí còn đưa ra một nghị quyết kêu gọi chấm dứt việc bán xe điện ở bang này vào năm 2035, ngay sau khi các cơ quan quản lý của California phê duyệt kế hoạch loại bỏ dần ôtô chạy bằng xăng trong cùng khung thời gian. Nghị quyết của Wyoming sau đó không được thông qua.
Một số chính sách thì xuất phát từ nỗi lo về chuỗi cung ứng và địa chính trị. Phần lớn chuỗi cung ứng pin lithium phụ thuộc vào các công ty Trung Quốc và một lượng đáng kể coban trong pin đến từ các mỏ khai thác ở Congo. Đây là những nơi dính phải các cáo buộc về điều kiện lao động của giới chức Mỹ.
Nó trở thành lý do để một số chính trị gia muốn hãm phanh xe điện. Chẳng hạn, Hội đồng Trao đổi Lập pháp Mỹ đã lưu hành một dự thảo luật mẫu mà các nhà lập pháp có thể sử dụng để cấm chính quyền bang và địa phương mua xe điện liên quan đến lao động trẻ em hoặc lao động cưỡng bức.
"Chúng ta đang chuyển sang sử dụng xe điện quá nhanh, chúng ta chỉ làm cho vấn đề (điều kiện lao động) trở nên tồi tệ hơn", Jim Gooch, Chủ tịch Ủy ban năng lượng Hạ viện Kentucky, cho biết. Theo ông, những vấn đề về lao động đang tăng lên gấp bội khi các quan chức Mỹ tìm cách điện khí hóa các đội xe của chính phủ - đặc biệt là các hệ thống giao thông công cộng và khu trường học. "Tôi chắc chắn không muốn cho con mình lên xe buýt điện. Tôi sẽ chiến đấu bằng mọi cách có thể để đảm bảo rằng đó không phải là điều mà Kentucky đang làm", Jim nói.
Chính quyền liên bang đã và đang cố gắng giải quyết các vấn đề đó. Đạo luật giảm lạm phát có những hạn chế với ôtô và pin đến từ "các tổ chức nước ngoài đáng lo ngại". Luật cơ sở hạ tầng năm 2021 yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải đánh giá liệu có thể thay thế thuế nhiên liệu bằng một khoản phí dựa trên số dặm mà ôtô đã đi hay không. Tuy nhiên, chưa có tiến triển gì về ý tưởng này. Riêng bang Oregon và Utah thì đã chính sách tương tự, được gọi là phí xe cộ đi lại tự nguyện.
Nichols, Chủ nhiệm Ủy ban giao thông vận tải của Thượng viện Texas, cho biết các nhà lập pháp Texas không muốn ngăn cản xe điện. Ông nói phí đăng ký xe điện chỉ là một trong nhiều cách mà tiểu bang đang cố gắng bù đắp khoản thất thu từ thuế xăng dầu đang giảm.
Người mua xe ở Texas cũng đang chấp nhận mức phí mới một cách thuận lợi. Neal Farris, Phó chủ tịch của Hiệp hội ôtô điện Bắc Texas, nói hầu hết chủ sở hữu xe điện hài lòng việc áp phí. Robert Sanchez, sống gần Houston, đã nhìn thấy khoản phí 200 USD trên thông báo đăng ký chiếc Chevrolet Bolt của mình.
Theo ông, mức phí cao có thể không khuyến khích mọi người mua xe điện trong ngắn hạn, nhưng cuối cùng họ vẫn sẽ chuyển đổi khi xe điện ngày càng phổ biến. "Tôi nghĩ đó chỉ là vấn đề kinh tế. Về lâu dài, việc sở hữu, vận hành một chiếc xe điện sẽ rẻ hơn", Robert nói.
Phiên An (theo Politico)