Trước Twitter, X.com từng là tên miền của startup về ngân hàng trực tuyến do Elon Musk đồng sáng lập cách đây 24 năm.
Twitter đổi tên thành X, logo chim xanh và các từ liên quan, như "tweet", cũng sẽ bị xóa bỏ. Khi truy cập vào X.com, người dùng đã được chuyển hướng sang website của Twitter. Tầm nhìn mới của X sẽ là nền tảng tích hợp audio, video, tin nhắn, thanh toán và giao dịch ngân hàng.
X.com không phải là cái tên mới mẻ. Đây chính là một trong những sản phẩm khởi nghiệp thời kỳ đầu của Musk, khi ông 28 tuổi. Năm 1999, Musk cùng Harris Fricker, Christopher Payne và Ed Ho đồng sáng lập ngân hàng trực tuyến X.com.
Trước đó, Musk vừa bán Zip2 – một website cung cấp hướng dẫn du lịch cho các tờ báo như New York Times hay Chicago Tribune - với giá 341 triệu USD. Với 22 triệu USD có được từ Zip2, ông tập trung vào lĩnh vực khởi nghiệp tiếp theo là dịch vụ ngân hàng. Theo WSJ, X.com huy động được 25 triệu USD vốn đầu tư ban đầu, trong đó có 10 triệu USD là tiền túi của Musk.
Mô hình của X.com thời đó được đánh giá là một sự đột phá, do cho phép đăng ký tài khoản và chuyển tiền trực tuyến, không cần thư hay cơ sở hạ tầng như ngân hàng truyền thống. Đây là một trong những ngân hàng trực tuyến đầu tiên trên thế giới. Tiền gửi ở đây được bảo đảm bởi Công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ (FDIC). X.com cũng được ngân hàng Barclays chọn làm đối tác.
Peter Thiel (trái) và Elon Musk cầm thẻ visa có logo x.com tháng 10/2000. Ảnh: AP
Trong một cuộc phỏng vấn với CBS khi ra mắt, Musk giới thiệu về mô hình này: "Bạn không cần duy trì số dư tối thiểu. Bạn chỉ cần mở một tài khoản là được tặng 20 USD. Bạn có thể chuyển 8 USD vào tài khoản chứng khoán, 3 USD vào tài khoản trái phiếu, 3 USD vào tài khoản đầu tư khác và vẫn còn 6 USD".
X.com khi đó phản ánh quan điểm của Musk, rằng Internet đã trải qua nhiều thời kỳ và sẵn sàng bước sang giai đoạn mới. "Giai đoạn đầu tiên là khoảng năm 1995-1996, giúp mọi người tin tưởng vào thông tin trên Internet. Giai đoạn thứ hai là dùng Internet để mua sắm và bắt đầu dùng thẻ tín dụng để mua sách, đồ chơi, đồ ăn cho thú cưng trên website. Tôi cho rằng chúng ta đang ở giai đoạn 3 – mọi người sẵn sàng coi Internet làm nơi cất giữ của cải chính", ông nói.
Việc tỷ phú Mỹ chọn chữ cái X được cho là bắt nguồn tại một quán cà phê ở Thung lũng Silicon có tên Blue Chalk. Theo Julie Anderson Ankenbrandt, người ngồi bàn phía sau nơi Musk cùng cộng sự họp về công ty mới, ông đã phân vân tên miền sẽ đặt là x, y hay z.com.
"Cuối cùng, khi nhân viên phục vụ mang đồ uống đến, Elon hỏi cô ấy nghĩ gì, và cô ấy nói mình thích x.com. Elon đập bàn và nói 'Vậy là xong!', mọi người đều cười", Ankenbrandt kể trên Quora năm 2016.
Tầm nhìn của Musk là biến X.com thành website đầu tư và ngân hàng đầy đủ dịch vụ, cung cấp mọi tiện ích từ tài khoản thanh toán đến bảo hiểm, trái phiếu và cho vay thế chấp. Công ty ban đầu có 15 nhân viên. Musk làm Chủ tịch và Bill Harris – cựu lãnh đạo hãng phần mềm tài chính Intuit - làm CEO. Tuy nhiên, chỉ vài tháng sau, Harris từ chức và Musk đảm nhiệm vị trí này.
Chiến lược của X.com là cạnh tranh với các ngân hàng truyền thống, bằng cách đưa ra website dễ sử dụng, lãi suất tốt hơn và phí thấp hơn. Những người giới thiệu được khách hàng mới cho X.com sẽ được nhận 10 USD. Để kiếm tiền, công ty này cũng làm theo các của ngân hàng truyền thống – tận dụng chênh lệch lãi suất huy động và cho vay. Chỉ trong hai tháng, X.com có 200.000 khách hàng.
Giao diện của X.com thời kỳ đầu. Ảnh: Bashny
Nhưng sau đó, dù mục tiêu ban đầu là trở thành tổ chức tài chính trực tuyến cung cấp đầy đủ dịch vụ, X.com đã không thể vượt qua các thách thức pháp lý. Thời đó, hệ thống quy định quản lý tài chính chưa được trang bị để kiểm soát các sản phẩm mà X.com cung cấp, như gửi tiết kiệm, môi giới và bán bảo hiểm online.
Năm 2000, X.com sáp nhập với đối thủ Confinity - công ty vận hành PayPal - dịch vụ chuyển tiền ít tên tuổi thời đó. Confinity do Peter Thiel và Max Levchin đồng sáng lập. Cả hai hiện là những nhà đầu tư kiêm doanh nhân nổi tiếng. Thiel thành tỷ phú nhờ khoản đầu tư sớm vào Facebook, trong khi Levchin giúp sáng lập website đánh giá doanh nghiệp Yelp và hiện điều hành dịch vụ cho vay trực tuyến Affirm.
PayPal sau đó dần trở nên phổ biến, nhờ dịch vụ thanh toán ngang hàng (P2P). Để đăng ký sử dụng, người dùng chỉ cần nhập tên, số điện thoại, địa chỉ nhà và email. Nhờ đó, họ có thể chuyển tiền qua lại cho nhau một cách dễ dàng. X.com còn mở rộng các dịch vụ của PayPal, như thanh toán giữa doanh nghiệp và người dùng (B2C).
Vài tháng sau khi sáp nhập với Confinity, bất đồng trong công ty bắt đầu nảy sinh, bao gồm cả tranh luận về cái tên X.com. Tháng 10/2000, Musk khởi sự một cuộc chiến lớn giữa các nhà đồng sáng lập khi đề nghị chuyển máy chủ của PayPal từ nền tảng Unix sang Microsoft Windows. Max Levchin không đồng tình với ý tưởng này. Trong lúc Musk lên đường đến Australia nghỉ mát, hội đồng quản trị đã sa thải ông và đưa Peter Thiel lên nắm vị trí CEO, Insider cho biết.
Dù cái tên không phải lý do chính khiến Musk bị buộc rời công ty, các tài liệu sau này cho thấy phần lớn nhân viên không thích thú với tên này như Musk. Trong cuốn "Elon Musk: Tesla, SpaceX, and the Quest for a Fantastic Future" của tác giả Ashlee Vance, gần như tất cả mọi người trong công ty thích cái tên PayPal hơn. Năm 2001, X.com được đổi tên thành PayPal.
Năm 2002, PayPal IPO, sau đó được bán cho eBay với giá 1,5 tỷ USD. Dù không còn là CEO PayPal, Musk vẫn là cổ đông cá nhân lớn nhất. Việc này giúp ông kiếm được 165 triệu USD trong thương vụ với eBay.
Musk sau đó chuyển sang các công ty mới. Ông thành lập công ty hàng không vũ trụ SpaceX và đầu tư vào hãng xe điện Tesla. Tuy nhiên, tỷ phú vẫn luôn nhớ cái tên X.com.
Năm 2017, Musk mua lại tên miền X.com từ PayPal. Số tiền không được tiết lộ. "Tôi chưa có ý định gì bây giờ đâu, nhưng nó có giá trị tinh thần rất lớn với tôi", Musk viết trên Twitter khi đó.
Năm 2022, ông mua Twitter với giá 44 tỷ USD. "Mua Twitter là cách tăng tốc để tạo ra X - ứng dụng tích hợp mọi thứ", Musk cho biết tháng 10 năm ngoái, ngay sau khi mua mạng xã hội này, "Ứng dụng này sẽ làm tất cả, vừa giống Twitter, vừa giống PayPal, tất cả trong một, với giao diện tuyệt vời".
Hà Thu