Trong khi một số địa phương như Hải Phòng, Vĩnh Phúc có đột phá mạnh mẽ thì Hà Nội, TP HCM gần như "dậm chân tại chỗ" trong cải thiện năng lực cạnh tranh.
Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) do VCCI công bố từ năm 2005 được xem là một trong những chỉ báo đánh giá khả năng xây dựng môi trường kinh doanh, thu hút đầu tư của chính quyền các địa phương.
Quảng Ninh là địa phương năm thứ năm liên tục giữ "ngôi vương" trên bảng xếp hạng PCI, với 73,02 điểm, và là năm thứ 9 trong top cao của PCI. Đây cũng là địa phương duy nhất được các doanh nghiệp (trong nước và có vốn đầu tư nước ngoài) đánh giá "rất tốt" ở hầu hết chỉ số thành phần đánh giá.
Nói về nỗ lực "giữ ngôi vương" của Quảng Ninh trong suốt 5 năm, Trưởng ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn đánh giá tỉnh này có cách tiếp cận "thực chất". Thay vì tổ chức các hội thảo lớn, chương trình thu hút đầu tư hoành tráng, chính quyền Quảng Ninh chọn cách "chăm sóc" nhà đầu tư, doanh nghiệp. Tổ công tác hỗ trợ dự án đầu tư sử dụng vốn ngoài ngân sách (Tổ Investor care) được Quảng Ninh lập trong năm qua và coi đây là mục tiêu cải cách.
Theo Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Nguyễn Xuân Ký, tỉnh này xem PCI là thước đo đánh giá thương hiệu địa phương và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách hành chính "chỉ có điểm bắt đầu, không có điểm kết thúc". Ông chia sẻ, địa phương đặt mình là doanh nghiệp và sẽ tiếp tục nhận diện những khó khăn, thách thức để đồng hành, gỡ khó và cải thiện hơn nữa.
Nhờ những nỗ lực cải cách, năm ngoái Quảng Ninh hút hơn 1,1 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GRDP) của tỉnh cũng tăng gần 10,3% và bình quân thu nhập đầu người khoảng 7.614 USD, đứng thứ hai cả nước.
Trong các thành phố trực thuộc trung ương, Hải Phòng là địa phương năm vừa qua có bước cải thiện nhất khi tăng 5 bậc, giành vị trí thứ hai trong bảng xếp hạng PCI, thứ hạng cao nhất của thành phố này.
Năm ngoái, Hải Phòng cũng là địa phương thu hút vốn đầu tư nước ngoài cao nhất cả nước, hơn 5,1 tỷ USD, trong số này có những dự án tỷ USD và hàng chục dự án mở rộng, tăng vốn đầu tư.
Điểm nhấn trong thu hút đầu tư là Hải Phòng có những bước tiến trong thuận lợi hoá môi trường kinh doanh, cơ sở hạ tầng, chính sách thu hút nhân lực. Việc thành phố đưa ra chỉ số năng lực cạnh tranh cấp sở ngành và huyện (DDCI) được coi là bước đi quan trọng để tăng cường các hình thức đối thoại, nâng cao minh bạch và trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương.
Theo PCI, Hải Phòng đã tập trung tháo gỡ kịp thời những vướng mắc nảy sinh trong hoạt động sản xuất kinh doanh thông qua đối thoại trực tiếp hằng tháng giữa doanh nghiệp với lãnh đạo UBND thành phố và các sở, ngành chức năng.
Thành phố cũng lập Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch làm đầu mối theo mô hình "một cửa" cho các hoạt động đầu tư.
Sau nhiều năm ở nhóm "Khá" top 20, 30, năm nay Vĩnh Phúc cũng lần đầu lọt nhóm "Tốt".
Các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp và cải cách thủ tục hành chính theo hướng giảm thời gian, đơn giản hóa... được kiên định trong bối cảnh Covid-19 phức tạp. Chẳng hạn, tỉnh cam kết giảm thời gian kiểm tra trước hoàn thuế giá trị gia tăng xuống còn 40 ngày làm việc; giảm thủ tục hành chính nghĩa vụ nộp thuế xuống dưới 115 giờ một năm. Tổ giúp việc của Chủ tịch UBND tỉnh được lập để ghi nhận các vướng mắc, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.
Việc này giúp Vĩnh Phúc "biến nguy thành cơ", tạo ra những lợi thế cạnh tranh thu hút đầu tư, và thu hút gần 1 tỷ USD vốn đầu tư cấp mới, bổ sung năm ngoái.
Gọi sự trở lại của Vĩnh Phúc là "ngoạn mục", khi từ vị trí 29 năm 2020 lên thứ 5 trong xếp hạng PCI 2021, nhưng ông Lê Duy Thành, Chủ tịch tỉnh Vĩnh Phúc, thừa nhận đây mới chỉ là "điểm bắt đầu" và áp lực, trách nhiệm lớn hơn của chính quyền cải thiện chất lượng điều hành.
Hai chỉ số, theo ông Thành, sẽ được Vĩnh Phúc chú trọng cải thiện trong năm 2022, là chỉ số minh bạch và tính năng động của chính quyền địa phương. Theo ông, minh bạch thể chế, doanh nghiệp sẽ đồng hành cùng chính quyền. Còn chính quyền năng động sẽ thu hút doanh nghiệp cùng vào cuộc và tạo sức mạnh cộng hưởng.
Trong khi nhiều địa phương nỗ lực nâng thứ hạng PCI, hai thành phố lớn là Hà Nội, TP HCM vẫn không có nhiều cải thiện và chưa thể "bật tăng" trong xếp hạng năng lực cạnh tranh.
Những cải cách của cả Hà Nội và TP HCM năm qua được đánh giá có phần "dậm chân tại chỗ". Hà Nội ở vị trí thứ 10 (68,6 điểm), tụt một hạng so với năm 2020, nhưng thành phố vẫn duy trì trong nhóm "Tốt". TP HCM xếp thứ 10 năm 2018 và ba năm qua đều "dậm chân" ở vị trí thứ 14 trong số các tỉnh, thành.
Lý do một phần đến từ những tác động từ dịch bệnh và các đợt giãn cách xã hội kéo dài, nhất là tại TP HCM.
"Năm qua TP HCM không giảm thứ bậc trong xếp hạng PCI là thành công lớn", ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI nói.
Các vướng mắc về thủ tục đất đai, thời gian giải quyết thủ tục kéo dài, hay bộ máy hành chính cồng kềnh... vẫn là những điểm được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là "chậm chuyển đổi" của Hà Nội, TP HCM. Điều này lý giải chỉ số tiếp cận đất đai, tính minh bạch hay gia nhập thị trường của Hà Nội, TP HCM không mấy cải thiện qua nhiều năm. Năm nay các chỉ số này tiếp tục ở mức thấp, thậm chí với Hà Nội, chỉ số tính minh bạch thấp nhất 5 năm (5,21 điểm).
Không cải thiện được nhiều trên vị trí của PCI nhưng với ưu thế của mình, TP HCM, Hà Nội vẫn là những lựa chọn đầu tư, kinh doanh hàng đầu. Năm 2021, TP HCM thu hút lượng vốn FDI lên đến hơn 3 tỷ USD trong bối cảnh chịu nhiều ảnh hưởng từ dịch bệnh. Hà Nội cũng ghi nhận vốn đăng ký FDI, dự án bổ sung tăng vốn, mua cổ phần... đạt 1,5 tỷ USD trong năm ngoái, đứng thứ 5 cả nước.
Thực tế, một sự thay đổi dù nhỏ của hai "đầu tàu" kinh tế cũng góp phần trong "mẫu số chung" thay đổi môi trường kinh doanh của 63 tỉnh, thành.
Trong một hội thảo gần đây về thu hút đầu tư vào TP HCM, chuyên gia kinh tế trưởng VinaCapital Michael Kokalari, góp ý việc cải thiện môi trường kinh doanh sẽ đem lại tác động lớn hơn trong thu hút vốn đầu tư có chất lượng. Ông cho rằng TP HCM cần tiếp cận theo hướng này để lấy lại vị thế đầu tàu thu hút vốn đầu tư, bên cạnh việc tiếp tục tạo môi trường đầu tư kinh doanh cạnh tranh, thông thoáng, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về chính sách...
Còn TS Burkhard Schrage, Đại học RMIT Việt Nam, cho rằng TP HCM cần giải quyết hai thách thức về chính sách nếu muốn tăng năng lực cạnh tranh, đổi mới. Đó là đưa ra các chính sách công hiệu quả hơn và chuyển đổi số để trở thành thành phố thông minh.
Dù vậy, với cách tiếp cận bài bản, hệ thống, ông Đậu Anh Tuấn tin TP HCM sẽ lấy lại đà trong thời gian tới, vươn lên cải cách mạnh mẽ thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh và chất lượng điều hành.
Còn với Hà Nội, các chuyên gia góp ý, để có bước tiến đáng kể trong các năm sau.,thành phố nên cải thiện hơn các chỉ số về tiếp cận đất đai, tính minh bạch, cạnh tranh bình đẳng và cần làm cho bộ máy, cán bộ "sốt ruột" hơn, trách nhiệm hơn trong thực thi chính sách...