Đến gửi tiết kiệm nhưng nhiều người, nhất là lớn tuổi, nói bị dụ gửi "tiết kiệm đầu tư để lãi hơn" nhưng lại thành "bảo hiểm nhân thọ".
Hàng loạt khách hàng cùng khiếu nại bị lừa
Tháng 6/2021, chị Đỗ Như Hương lần đầu biết tới sản phẩm "Tâm An đầu tư" khi đến chi nhánh của Ngân hàng Sài Gòn (SCB) tại Hà Nội đáo hạn sổ tiết kiệm.
Chị kể, được nhân viên SCB gợi ý chuyển sang hình thức tiết kiệm đầu tư linh hoạt kỳ hạn 6 năm, được rút trước hạn và hưởng lãi suất cao hơn. Chị đã nhiều lần tỏ ý nghi ngờ, nhân viên SCB vẫn khẳng định "sản phẩm này không phải là bảo hiểm nhân thọ mà là tiết kiệm kết hợp đầu tư". Ngoài ra, nhiều khách hàng cũng đã chuyển sang hình thức này vì tỷ suất sinh lời tốt và dòng tiền linh hoạt hơn tiền gửi thông thường.
Tới khi nhận thông báo từ hãng bảo hiểm Manulife yêu cầu đóng thêm khoản phí 50 triệu đồng để duy trì hợp đồng bảo hiểm, chị mới hay "không có khoản tiết kiệm nào ở đây". 110 triệu đồng này đã được bỏ vào sản phẩm bảo hiểm kết hợp đầu tư của Manulife, trong đó 50 triệu đồng là khoản phí bảo hiểm cơ bản đóng hàng năm, 60 triệu còn lại phân bổ vào quỹ liên kết đầu tư.
Chị cho biết nhân viên ngân hàng cam kết mức lãi 9,5% một năm, nhưng điều này là sai sự thật. "Hoá ra, tôi phải chấp nhận toàn bộ rủi ro khi đầu tư, thậm chí khoản tiền đầu tư này có lúc lỗ mấy chục phần trăm", chị Hương nói.
Tất cả những tin nhắn từ nhân viên nhà băng, chị vẫn lưu lại.
Chị Hương là một trong hàng loạt khách hàng của SCB ở khắp các tỉnh thành, như TP HCM, Hà Nội đang làm đơn khiếu nại vì "tiết kiệm đầu tư biến thành bảo hiểm". Trong đó, nhiều khách hàng là người cao tuổi.
Theo đơn khiếu nại, nhiều người sau khi gửi tiền lâu năm, tới SCB đáo hạn sổ tiết kiệm, được nhân viên SCB (vốn là người thường xuyên tư vấn và chăm sóc) chào mời sản phẩm tiết kiệm "Tâm an đầu tư" do họ kết hợp với Manulife. Theo một số khách hàng, họ được nhân viên nói tặng kèm quyền lợi bảo hiểm tử vong khi tham gia sản phẩm này. Một số trường hợp khác phản ánh, tư vấn viên chưa bao giờ đề cập đây là bảo hiểm nhân thọ.
Danh sách 120 khách hàng của SCB làm đơn khiếu nại tập thể gửi lên Manulife quận 7, TP HCM vào sáng 21/2. Ảnh: Quỳnh Trang
Nhiều khách hàng của một số nhà băng khác cũng gặp tình trạng bị nhân viên tư vấn sai lệch khi giao kết hợp đồng bảo hiểm nhân thọ. Các ngân hàng này cũng đều đã ký hợp tác bán chéo bảo hiểm độc quyền tại hệ thống của mình.
Khách hàng của Ngân hàng Tiên Phong (TPBank) là Thanh Thảo (Hà Nội) nói, cô bị thuyết phục bởi lời giới thiệu của nhân viên nhà băng kiểu "nay là ngày cuối được tặng vàng khi tham gia gói tiết kiệm đầu tư bên em". Tư vấn viên giải thích gói tiết kiệm đi kèm bảo hiểm nhân thọ bắt buộc, nhưng cũng không hề tư vấn bất kỳ thông tin gì về hợp đồng bảo hiểm kèm theo.
Tờ rơi về quà tặng kèm khi tham gia gói "Tiết kiệm thông minh" từng được TPBank chào mời khách hàng. Ảnh: Quỳnh Trang
Chị Đỗ Hồng Anh (Hà Nội) là một khách hàng đã tham gia bảo hiểm Sun Life qua tư vấn của TPBank, cũng đã khiếu nại lên Ngân hàng Nhà nước và Cục Quản lý giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính). Chị cho rằng nhân viên tư vấn không trung thực khi giao kết hợp đồng.
Theo đơn tố cáo của chị Hồng Anh, nhân viên tư vấn nói đây là sản phẩm đầu tư liên kết giữa TPBank với công ty bảo hiểm Sun Life, tên là Sun Sống sung túc, sau 6 năm sẽ được nhận gốc lẫn lãi với mức sinh lời 8,7% một năm. Tiền sẽ được đem đầu tư lấy lãi, khi cần có thể rút trước một khoản từ năm thứ tư. Chị nói không hề được nhắc đây là sản phẩm bảo hiểm nhân thọ trong suốt thời gian tư vấn. Tuy nhiên, tới sau này, chị Hồng Anh mới biết toàn bộ 90 triệu chị bỏ vào là khoản phí bảo hiểm, không hề có bất kỳ khoản tiền nào phân bổ vào đầu tư.
Nhiều khách hàng cũng thừa nhận mình không được tư vấn trung thực và đầy đủ từ đầu. Họ không ý thức được ngân hàng chỉ là nơi môi giới sản phẩm bảo hiểm nhân thọ của đối tác. Và sản phẩm "tiết kiệm đầu tư" hay "tiết kiệm thông minh" được ngân hàng quảng bá, thực chất là loại hình bảo hiểm liên kết đầu tư - một sản phẩm đang bán chạy của các nhà bảo hiểm tại Việt Nam.
Trả lời VnExpress, SCB, TPBank và Manulife, Sunlife (hai hãng được phân phối bảo hiểm độc quyền theo hình thức bancassurance tại hai nhà băng trên) đều không đề cập chi tiết về các trường hợp cụ thể. Họ khẳng định luôn quán triệt nhân viên thực hiện quy định pháp luật.
SCB cho hay đang hợp tác với Manulife để giải quyết. Còn Manulife thì nói, nếu phát hiện các hành vi sai trái của cá nhân giao kết hợp đồng sẽ "lập tức chuyển vụ việc đến cơ quan chức năng".
Manulife phân tích thêm, trong suốt quá trình giao kết hợp đồng, khách hàng có nhiều cơ hội nhận biết về việc bản thân tham gia hợp đồng bảo hiểm. Công ty thường xuyên cập nhật tiến trình cấp phát hợp đồng bảo hiểm bằng tin nhắn đến số điện thoại như: "Công ty đã nhận được phí bảo hiểm"; "Công ty đã nhận được Đơn yêu cầu bảo hiểm nhân thọ".
Ngoài ra, việc chính khách hàng ký lên giấy xác nhận bàn giao bộ hợp đồng bảo hiểm nhân thọ đã thể hiện sự nhận biết. Manulife cũng gọi chúc mừng đến từng khách hàng và xác nhận việc tham gia hợp đồng bảo hiểm mới.
Trong khi đó, một số khách hàng nói, do được nhân viên tư vấn dặn "hợp đồng bảo hiểm chỉ là phần được tặng kèm thêm" nên không quá quan tâm. Bên cạnh đó, khi nhận cuộc gọi xác nhận, họ đã hỏi lại nhân viên nhà băng và vẫn được khẳng định sản phẩm được phân phối qua ngân hàng nên chỉ cần quan tâm đến tư vấn của họ.
Ảnh chụp màn hình tin nhắn trao đổi giữa khách và nhân viên tư vấn ngân hàng sau khi nhận được cuộc gọi từ bên bảo hiểm. Tin nhắn do nhân vật cung cấp
Với TPBank, họ cho biết các khiếu nại liên quan đến quá trình tư vấn và hiểu về hợp đồng sẽ được tổ chức năng chuyên trách giữa hai bên giải quyết. Nếu có sai phạm, ngân hàng cam kết yêu cầu đối tác xử lý, đảm bảo đặt quyền lợi của khách hàng trước tiên.
Còn đối tác của họ là Sun Life Việt Nam cho biết đang làm việc với các bộ phận liên quan "để có những phản hồi phù hợp" và khẳng định "tuân thủ pháp luật".
Bảo hiểm kết hợp đầu tư là thế nào?
Sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư có ý nghĩa bảo vệ rủi ro và có thêm quyền lợi đầu tư sinh lời. Theo đó, tiền của khách hàng sẽ được phân bổ vào hai rổ: phí bảo hiểm cơ bản (được đóng hàng năm) và quỹ liên kết đầu tư.
Rổ thứ nhất là phần "phí bảo hiểm cơ bản" tương ứng quyền lợi về bảo vệ trước rủi ro. Người mua phải đóng phí hằng năm và duy trì liên tục trong dài hạn, thường ít nhất là 10 năm (tuỳ hợp đồng).
Với rổ thứ hai là phần quỹ liên kết đầu tư, tiền được đổ vào quỹ tương ứng mức độ rủi ro khác nhau, hoặc đầu tư cổ phiếu, trái phiếu hoặc tiền gửi. Khách hàng chịu toàn bộ rủi ro đầu tư, tuỳ thuộc vào biến động thị trường và hiệu quả của danh mục. Do diễn biến thị trường chứng khoán không thuận lợi, hiện tại phần đầu tư liên quan đến quỹ đầu tư cổ phiếu có thể lỗ lên tới vài chục phần trăm.
Theo đó, nhà bảo hiểm sẽ thu "khoản phí ban đầu" tương đương 115% tổng phí bảo hiểm cơ bản đóng trong hai năm đầu tiên. "Khoản phí ban đầu" này sẽ không được hoàn lại. Có nghĩa là khi tham gia bảo hiểm nhân thọ, khách hàng phải chấp nhận "mất trắng" toàn bộ phí bảo hiểm cơ bản đóng trong hai năm đầu, thường là tiền trăm triệu.
"Khoản phí bảo hiểm cơ bản" này theo Luật sư Lương Văn Ban, đại diện Văn phòng Luật sư Tinh Hoa Việt, đáng lẽ không được chiếm quá 15% thu nhập hàng năm của khách hàng và nên được phân bổ đều qua từng năm. Ví dụ, một người về hưu có thu nhập tháng 10 triệu đồng sẽ được thiết kế để phí bảo hiểm cơ bản hằng năm không quá 15 triệu đồng. Đây là thông lệ của ngành bảo hiểm nhằm đảm bảo khả năng tái tục hợp đồng dài hạn cho khách hàng.
Tuy nhiên theo phản ánh của nhiều khách hàng, mức phí bảo hiểm hằng năm lên tới 100 triệu đồng, ngoài khả năng tài chính của họ.
Dưới đây là bảng minh hoạ chi tiết số tiền của một khách hàng tên Trần Hồng Sơn đã đóng vào sản phẩm bảo hiểm liên kết đầu tư trong hai năm qua SCB.
| Năm |
Tổng tiền (triệu đồng) |
Phí bảo hiểm cơ bản * | Quỹ liên kết đầu tư |
| 1 | 229,5 | 170 | 59,5 |
| 2 | 115 | 36,7 | 78 |
| Tổng | 344,5 | 206,7 | 137,5 |
* Khách hàng sẽ mất hẳn phí bảo hiểm cơ bản 2 năm
Như trường hợp của khách hàng Trần Hồng Sơn, khoản phí 170 triệu đồng một năm, "là cả một gia tài". Ông Sơn cho biết không đóng được một số tiền lớn như vậy suốt nhiều năm. Nhân viên SCB đã gợi ý giảm phí bảo hiểm năm thứ hai xuống 36,7 triệu để duy trì hợp đồng và rót phần tiết kiệm 78 triệu vào quỹ liên kết đầu tư để gia tăng khả năng sinh lời. Tổng cộng, ông đã đóng gần 355 triệu đồng vào sản phẩm này, bao gồm hơn 206 triệu là phí bảo hiểm cơ bản trong hai năm.
Ông cho biết khi tìm tới hãng bảo hiểm, mới hay rằng 206 triệu phí bảo hiểm cơ bản này mình sẽ mất hẳn chứ chưa nói được nhận lãi.
Ông Trần Hồng Sơn, một trong những người gửi tiết kiệm lâu năm tại SCB, cho biết ở tuổi này, chỉ có nhu cầu gửi tiết kiệm lấy lãi dưỡng già chứ không muốn mua bảo hiểm. Ảnh: Quỳnh Trang
Còn với trường hợp của khách hàng Đỗ Hồng Anh mua bảo hiểm qua TPBank, khoản phí bảo hiểm định kỳ hằng năm là 100 triệu đồng, không có đồng nào phân bổ vào đầu tư như nhân viên tư vấn.
Luật sư Lương Văn Ban nhận định, lỗi của khách hàng là đặt niềm tin tuyệt đối vào nhân viên nhà băng mà không tự kiểm chứng lại thông tin. Họ bị nhân viên lợi dụng vì thiếu hiểu biết và vô tình rơi vào thế yếu khi muốn khiếu nại huỷ hợp đồng, nếu không có bằng chứng đủ mạnh.
"Tôi không có nhu cầu mua bảo hiểm nhân thọ, nhưng được giải thích đây là quyền lợi được đính kèm nên cũng không chủ động hỏi kỹ hơn", khách hàng Thanh Thảo thừa nhận.
Có khách hàng lớn tuổi tìm đến công ty luật sư và kể, "tư vấn viên bảo ký vào đâu thì cô ký vào đấy", dù không biết nội dung ghi trên hợp đồng như thế nào."Chúng tôi khó lòng giúp khách hàng đòi tiền được, bởi tất cả giấy tờ đều có chữ ký của họ", Luật sư Ban nói.
Cơ quan Thanh tra, giám sát ngân hàng (Ngân hàng Nhà nước) đang phối hợp với Cục Quản lý giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) thanh tra, xử lý các vi phạm trong hoạt động đại lý bảo hiểm của các ngân hàng. Hai cơ quan đã thống nhất lập đường dây nóng để nắm bắt và xử lý kiến nghị của người dân về hoạt động bán chéo bảo hiểm của ngân hàng.
Đường dây nóng của Ngân hàng Nhà nước: 024388266344 hoặc 02439361017 Email: duongdaynong.cqttgsnh@sbv.gov.vn
Đường dây nóng của Bộ Tài chính: 02422208018 Email: duongdaynongbaohiem@mof.gov.vn
Quỳnh Trang