Trong một ngày mây mù, nhà nghiên cứu Kenneth Zoll đứng trước những phiến đá được tạc khắc thành những hình thù nghệ thuật có niên đại gần một thiên niên kỷ. Vừa chỉ vào những hình rắn, sói và hươu cùng một số hình tròn đồng tâm, ông nói mọi người chú ý đến hai cục đá nhét trong một khe nứt trên cao: “Đây, toàn bộ thứ này là một cách để theo dõi thời gian”.
Vài phút sau những đám mây tan dần. 13h40, chính xác như một chiếc đồng hồ Thụy Sĩ, một tia nắng chiếu lên những hòn đá và tạo nên 2 bóng đen. 6 phút sau đó, các cạnh của bóng đen vẫn giữ nguyên, chỉ vừa chạm 3 vòng tròn.
 |
|
Mùa xuân đã đến ở thung lũng Verde ở Arizona. Ảnh: US Forest Service Coconino National Forest. |
Vào ngày 20/3, ở những khu vực khảo cổ trên khắp thế giới, từ Chichen Itza của Mexico tới đền Mnajdra của Malta, cùng diễn ra một sự kiện. Đó là ngày xuân phân, các di chỉ cổ đại đều kết nối với mặt trời – dù chúng ta có thấy hay không – chúng đều đánh dấu sự chuyển mùa một cách lặng lẽ.
Năm 2005, Zoll - một tình nguyện viên 57 tuổi tại khu vực lịch sử V Bar V thuộc rừng quốc gia Coconino gần Sedona, Arizona, Mỹ, đã phát hiện một phiến đá khổng lồ với hơn 1.000 hình khắc trên đó. Ông tự hỏi đây có phải là một bộ lịch cổ đại.
Ông chia sẻ phát hiện này cho một nhà khảo cổ rừng nhưng chuyên gia này không mấy ngạc nhiên trước điều đó. Thiên văn học khảo cổ hay thiên văn học văn hóa, ngành nghiên cứu người cổ đại đã theo dõi mùa màng và đọc các ngôi sao như thế nào, là câu trả lời.
Trong những thập kỷ qua, nhiều học giả đã chỉ ra rằng các xã hội đã biết chủ động theo dõi sự kiện vũ trụ. UNESCO đã thừa nhận các di tích thiên văn học như Công viên Lịch sử Quốc gia Văn hóa Chaco ở New Mexico hay Stonehenge của Anh.
Trong khi đó, phiến đá bí ẩn ở V Bar V không có được quy mô to lớn như các địa điểm trên, Zoll cho rằng nó hàm chứa một bí ẩn nào đó. Sau thời gian dài theo dõi và ghi chép những hoạt động của phiến đá, Zoll đã rất ngạc nhiên với những phát hiện của mình.
 |
|
Phiến đá khắc nhiều hình thù. Ảnh: Larry Bleberg. |
Mỗi tháng, khi mặt trời tương tác với các hình vẽ, dường như chúng đang kể một câu chuyện nào đó. Vào hạ chí 21/6, hình bóng phản chiếu đã tương tác với một số hình ảnh trên đá. Sáu tháng sau, trong một ngày ngắn nhất của năm, mặt trời chiếu trực tiếp qua một khe giữa hai tảng đá.
Zoll nói, đây là một phương pháp theo dõi canh tác nông nghiệp lấy cảm hứng từ cái gọi là "lịch tưởng tượng". Người Sinagua, được cho là sống và canh tác tại đây giữa thế kỷ thứ 7 và 15, đã trồng ngô, bông, bí và đậu. Hậu duệ của họ - người Hopi - hiện sống cách khu vực này khoảng 240 km.
Khi Zoll nói chuyện với người Hopi, ông hiểu rằng phiến đá dùng để đánh dấu những dịp lễ tôn giáo và ngày tháng quan trọng của nông dân. Vào ngày 21/4, được xem như ngày bắt đầu làm chuyện đồng áng, đáy của một bóng đen sẽ chạm vào một hình khắc giống như thân cây ngô. Một trong những phát hiện thú vị nhất xuất hiện vào ngày 8/7, kết thúc đợt cầu nguyện và thiền định kéo dài 16 ngày của người Hopi. Vào ngày đó, ánh mặt trời vẽ ra một hình ảnh như đang nhảy múa.
“Đây là cỗ máy thời gian để các vị thần nói cho bạn biết thời gian cho một buổi lễ”, Scott Newth, nhà nghiên cứu nghệ thuật trên đá của Hội Khảo cổ học Arizona, cho biết.
 |
|
Tộc người Hopi ngày nay. Ảnh: Deborah Lee Soltesz. |
Già làng người Hopi, Floyd Lomakuyvaya, 65 tuổi, nói rằng một số tranh khắc đá là những biểu tượng quen thuộc của các bộ lạc. “Tôi cảm thấy tự hào vì tổ tiên đã để lại những dấu ấn này. Mỗi tháng chúng tôi có những buổi lễ khác nhau, và những thứ khác nhau diễn ra. Đây là bộ lịch của chúng tôi. Nó sẽ chỉ đường cho chúng tôi”.
Vào dịp xuân phân, người Hopi tập trung đông đủ quanh phiến đá này. Họ mang những đứa trẻ đến để học về di tích và lịch sử của mình.
Zoll đã ghi lại hàng chục địa điểm trong khu vực thung lũng Verde nằm ở trung tâm Arizona có dấu hiệu về lịch cổ đại, cùng hơn 30 địa điểm khác được tìm thấy ở khu vực xung quanh thành phố Phoenix. Hầu hết bức tranh trên đá là các vòng tròn đồng tâm, thường sắp xếp với các bóng râm vào những thời điểm cụ thể của năm. "Chúng tôi luôn tự hỏi tại sao luôn thấy những hình ảnh giống nhau y hệt như vậy", ông nói.
Ông đưa ra một giả thuyết rằng những người ngoại tộc đi qua khu vực đã dạy những người địa phương xây dựng các bộ lịch. Điều này dựa trên một phát hiện về ngôi mộ của một người đàn ông có vẻ là một người ngoại tộc, vì cơ thể của ông ta lớn hơn những người khác. Ông ta được chôn cùng một huy chương có khắc những vòng tròn đồng tâm.
Khu vực di tích V Bar V này là một phần của rừng quốc gia Coconino Red Rock Ranger District. Nơi đây có 2 tình nguyện viên sinh sống và làm việc toàn thời gian là Jim Wilson và Kenneth Zoll, những người chịu trách nhiệm theo dõi, hướng dẫn và giải thích cho du khách về những hình vẽ trên đá.
Terrilyn Green, quản lý khu vực di tích V Bar V và Palatki từ 2003, là người đã mở tour du lịch đến thăm và tìm hiểu phiến đá bí ẩn này. Bên cạnh cho du khách được tìm hiểu những công nghệ theo dõi thời gian cổ đại, chương trình còn bao gồm cả việc tìm hiểu về vô số loài chim và động vật hoang dã trong khu vực.
Theo BBC